Wicca artikel
Omdat ik mee zeer gevleid voel dat er een artikel mede over mij is geschreven, heb ik besloten om het artikel geschreven door onze enige echte Gabriel (Remco van Mulligen) hier op de site te zetten. Ik weet zeker dat Gabriel een zeer goede schrijver journalist is en ik vind het mede daarom ook zo belangrijk om zijn artikel hier te plaatsen. Het is lang, maar zeker de moeite waard om te lezen. Het is een artikel over wicca waarover wij alleen maar dromen dat het ooit in een krant op zo'n geweldige manier zal worden beschreven. Het artikel gaat verder op de zwarte links, die onder deze zijn verschenen.
Een moderne religie in een moderne maatschappij
Vrijheid van wicca versus de normen en waarden van het christendom
“Christenen zijn een stelletje kortzichtige, slome en ouderwetse bloedzuigers en geldjatters en dat zal nooit veranderen!” dit bericht verscheen eind april als een donderslag bij heldere hemel op Ebate, een discussieforum op internet over christelijke politiek. De afzender was iemand die schreef onder de schuilnaam ‘heks’ en het zeer antichristelijk getinte bericht sloot af met: “Dus, graag jullie reactie, want ik wil even lachen. Alvast bedankt voor het verspillen van jullie kostbare tijd die jullie beter hadden kunnen besteden aan het verspreiden van ‘Gods woord’ alleen jammer dat jullie hem nooit rechtstreeks kunnen spreken wat heksen wel kunnen. Blessed be!”
Om toch te laten zien dat ze beschikten over de bijbelse barmhartigheid, streken de deelnemers van dit forum over hun christelijke hart en gingen de discussie aan. Al snel werd duidelijk dat hier geen alcoholist, krankzinnige of rancuneuze provocateur aan het woord was, maar een doodnormale middelbare scholiere. Doodnormaal? Niet helemaal, want zij deed haar bijnaam ‘heks’ zeker eer aan. Haar naam is Camoth en ze is een moderne heks. Dat wil zeggen dat ze een religie aanhangt die tegenwoordig wicca genoemd wordt en via een televisieserie als Charmed enige bekendheid heeft gekregen, maar het beeld dat in die serie geschetst wordt is niet correct.
Wicca wint aanhangers terwijl het christendom ze verliest. Wicca houdt zich bezig met tastbare, praktische magie, toverkunsten die voor het oog echt zichtbaar zijn, terwijl het christendom zich richt tot een messias die reeds lang dood is en een God die ver weg in de hemel zit. De keuze is derhalve voor velen snel gemaakt. Triest voor het christendom, dat sowieso niet zo gecharmeerd is van de ‘afgodendienst’ wicca. Verdrietig, bezorgd en stiekem een beetje jaloers kijken de rationele christenen hoe deze nieuweling in religiewereld vooral in Groot-Brittannië en de VS talloze mensen voor zich weet te winnen.
Waarom schreef Camoth op die avond in april zulke hatelijke woorden richting het christendom? Niet alleen is het zo dat wicca en christendom concurrenten zijn, ideologisch en historisch gezien staan de twee ook mijlenver uit elkaar. Christenen lopen met een grote boog om wicca heen omdat zij de religie ten onrechte identificeren met satanisme en traditionele hekserij (wicca of moderne hekserij is een vrij recente uitvinding). Heksen vinden dat veel christenen (boeren die aan intensieve veeteelt doen, de politici van het CDA) respectloos omspringen met de natuur. Bovendien zijn heksen (ook al was er toen nog geen wicca, toch is er verwantschap) eeuwenlang vervolgd, vooral door de christenen. De christenen op Ebate keken beschaamd naar hun schoenen.
Wicca is een heidense religie, die een Godin en een God vereert. Die God en Godin zijn geschapen door ‘de Ene’ (een parallel met de verheven joods-christelijke schepper Jahweh is snel getrokken) en zij zijn overal in de natuur vertegenwoordigd. Met ‘de Ene’ doen heksen (zoals de beoefenaars van wicca zich dus noemen) verder weinig. Met de Godin en God des te meer: aangezien zij in alles vertegenwoordigd zijn, zijn ze ook altijd en overal oproepbaar.
Dat oproepen doen heksen in rituelen en ze roepen niet zomaar ‘de’ Godin en God op, maar kiezen uit het kleurrijke pantheon van alle bestaande heidense religies een godin en god. Het maakt niet uit welke: de Griekse god Pan of de Akkadische godin Ishtar, de Romeinse Diana of de Germaanse Odin, elke heks heeft zijn eigen favorieten.
De bijbelvaste christen zal zich nu afvragen welke regels deze Godin en God stellen en waar deze zijn opgetekend. Echter er is geen heksenbijbel. Wel zijn er dertien regels (vergelijkbaar met de tien geboden) die vooral gericht zijn op kennis van jezelf en magie en die elke heks verplichten met beide ook het goede na te streven. Ook is er een wet die gebiedt dat een heks haar bovennatuurlijke kracht alleen gebruikt als dit nodig is en geen geld vraagt voor magische handelingen. Tot slot is er nog de ‘wet van de drie’: houd de wet van drie in ere, driemaal zullen uw daden wederkeren, leer de wet en leer hem goed, dat wat je zaait ook oogsten moet.
Vruchtbaarheid van de natuur, geboorte, rijping, sterven, dat wordt allemaal in de acht ‘sabbats’ – wiccafeestdagen – ritueel gevierd. De natuurlijke cyclus wordt ook in de Godin en de God gesymboliseerd. Elk jaar wordt de God geboren, om in de lente verliefd te worden op de Godin, waarna de Godin (uiteraard) zwanger wordt. Aan het eind van het jaar sterft de God, waarna in het nieuwe jaar de cyclus weer helemaal opnieuw begint. Naast de sabbats, die netjes over het kalenderjaar verdeeld zijn, wordt ook dertien keer per jaar een ritueel uitgevoerd bij volle maan. Op deze ‘esbats’ is de kracht van de magie het sterkst.
Het is bij wicca veel moeilijker dan bij het christendom om te bepalen wat de inhoud van de religie is, omdat de kern van de religie juist is dat elke heks vrijheid heeft om zelf een geheel eigen invulling te geven. Zelfs christenen kunnen heks worden, als zij in hun rituelen bijvoorbeeld God, Jezus of engelen oproepen, maar er zijn niet veel mensen die dit doen. Om toch iets te kunnen proeven van de magie, legt Camoth uit wat ze bij alle rituelen doet.
In de beginopstelling van elk heksenritueel is er een altaar, waar omheen een cirkel wordt gevormd door vier stenen neer te leggen in de windrichtingen en daar omheen een draad te spannen. Meestal zijn er kaarsen en wierook betrokken, die van tevoren worden aangestoken. Verder zijn bij het begin van een ritueel nodig: de athame, dat is een mes dat voor magie gebruikt wordt en de wand, dat is een staf die tevens een functie heeft in het ritueel.
“Vervolgens ga ik de cirkel ‘stichten’. Ik heb, in potjes, zout en water klaarstaan en raak met de punt van mijn athame het zout aan. Dan visualiseer ik dat mijn eigen energie de slechte energie uit het zout wegdrijft. Dat visualiseren is iets dat je als heks leert door veel te mediteren. Dan leer je energie te zien. Die energie zie ik als een soort paarse waas. Nadat ik op deze manier het zout heb gezegend doe ik hetzelfde met het water. Tijdens dit zegenen spreek ik een spreuk uit.” Het uitspreken van spreuken doen heksen zeer vaak, maar nooit – zoals het vooroordeel zegt – om iemand te vervloeken.
“Dan roep ik de windrichtingen aan, door bij elke windrichting aan de rand van de cirkel te gaan staan en een spreuk op te zeggen. Ik loop met mijn athame op heuphoogte een rondje (widdershins, dus met de klok mee) door de cirkel, met mijn staf in de hand, en zeg weer een spreuk op. Vervolgens reinig ik de cirkel door zout en water te sprenkelen en wierook rond te dragen, weer met de klok mee. De cirkel heeft dan mijn energie en hiermee is het stichten voorbij. Dit is het begin van elk ritueel.”
Camoth, die van haar ouders de naam Fleur heeft gekregen, heeft bepaald niet het uiterlijk dat een heks volgens sprookjesboeken moet hebben. Wratloos, rimpelloos en mooi opgemaakt is haar gezicht en haar stem is niet akelig krakend maar zelfverzekerd. De woorden “knibbel knabbel knuistje” zouden uit haar mond slechts lachwekkend zijn. Het is dus waar wat Roald Dahl in zijn beroemde boek ‘De heksen’ schrijft: heksen zien er uit als doodnormale mensen.
Zoals de meeste heksen draagt Camoth een pentakel om haar nek. Dat is een vijfpuntige ster met een cirkel er omheen. Heksen dragen dit symbool meestal permanent aan een ketting om hun nek, omdat het bescherming geeft tegen vloeken. De meeste christenen verbinden het symbool met Satan en suggereren direct dat heksen ook zwarte kleding en make-up dragen (wat dus niet het geval is, tenzij je een Gothic heks treft). Echter er is een goede reden aan te nemen dat het symbool tot in de vroege middeleeuwen ook in christelijke kringen gebruikt werd als symbool voor de vijf verwondingen van Jezus Christus tijdens zijn kruisiging.
Camoth voert haar rituelen uit op haar slaapkamer (ze woont bij haar ouders), op de zolder van een mooi huis in Eemnes. Onder een dakraam staan wat plantjes en miniatuur broeikasjes. “Dit is mijn kruidentuin”, Camoth wijst de planten aan en vertelt de namen: citroenmelisse, kamille, weer citroenmelisse, een kruid waarvan ze de naam even niet weet. Dit soort kruidentuintjes geeft mooi aan hoe heksen dicht bij de natuur proberen te blijven.
Haar redelijk krappe slaapkamer staat vol met meubels: bed, bureau, computer, groot televisietoestel, bank en in het midden een klein tafeltje met veel spullen erop. Hier worden dus heksenrituelen uitgevoerd. Een christen die nog gelooft dat heksen aan mensoffers doen, is met een enkele blik op de vloerbedekking uit de droom geholpen. Niets wijst erop dat hier meer gebeurt dan limonade drinken en koekjes eten – wat dus onderdeel is van sommige feestdagen die Camoth viert.
Wie het centrale tafeltje nader bekijkt ziet al snel dat het niet zomaar een tafel is: het is een altaar. Camoth pakt een kettinkje beet waaraan een groen balletje bungelt. “Dit is een pendel, die gebruik je om antwoord op vragen te krijgen. Dan houd je hem op een speciale manier vast en gaat hij slingeren. Slingert hij van voor naar achter, dan is het antwoord op je vraag ‘ja’, gaat hij heen en weer dan is het ‘nee’ en als hij rondjes draait dan weet hij het niet.”
Zo laat ze nog meer dingen zien. Een zakje met steentjes, op elk steentje staat een teken. Het zijn runen, die worden gebruikt voor onder andere genezing en astrologie. De nazi’s hebben deze Germaanse runen gruwelijk misbruikt (het SS-symbool is runenschrift).
Verder liggen op een verhoging op het altaar twee stenen: de een symboliseert de Godin en de ander de God. Er liggen wel meer stenen op het tafeltje, die allemaal bij een of ander ritueel gebruikt kunnen worden. Aan de rand van de tafel ligt een soort korte tak, die duidelijk bewerkt is. “Dit is mijn wand. Een staf dus. Je moet zo’n wand zelf maken, dan gaat jouw energie erin zitten.”
Ergens anders ligt de athame, een klein aardappelschilmesje dat met allerlei kleurtjes beschilderd is. Nadat ze dit rituele mes heeft laten zien, loopt Camoth naar haar kruidentuin en komt terug met een tweede schilmesje, dat ook beschilderd is en de naam boline draagt. “Dit mes is niet bedoeld voor religieuze handelingen maar voor het praktische werk, bijvoorbeeld het snijden van kruiden.” Onder het altaar liggen een kluwen draad en een aantal voor Camoth belangrijke boeken. Het belangrijkst is haar Book of shadows, het belangrijkste boek van elke heks, waarin ervaringen, gevoelens en de gang van zaken tijdens rituelen beschreven worden.
Beltane is een sabbat die gevierd wordt op 30 april – de dag waarop christenen menen dat zij de Walpurgisnacht hebben, waarin ze allemaal vloeken uitspreken over christenen. De werkelijkheid is, zo laat Camoth zien, vriendelijker. “Ik heb Beltane op 1 mei gevierd, want op 30 april had ik geen tijd. Dat maakt niet zo veel uit. Ik heb het Beltaneritueel opgezocht in een boek van Scott Cunningham en opgeschreven in mijn Book of shadows. Op het altaar plaatste ik vier kaarsen, een grote kruidenplant en een armbandje. Deze dingen horen bij deze sabbat. Daarna stichtte ik de cirkel.”
“Na het stichten roep je de God en de Godin op. Ik roep ze altijd allebei op, maar het is aan jezelf hoe je dit doet, wie je kiest. Ik roep altijd Ishtar aan voor de Godin en Pan voor de God. Op dit moment begint de magie pas echt.”
Niet alle heksen kunnen de Godin en God zien en ook niet alle heksen kunnen met hen praten. Camoth behoort wat dat betreft tot de geluksvogels. Na twee esbats zag ze de Godin en een esbat later sprak de Godin ook tegen haar. De God liet zich pas twee maanden geleden voor het eerst zien. Eerder was hij alleen te zien als energie in de vorm van een paarse mist. “Toen ik vroeg waarom hij zich niet al eerder had laten zien, zei hij dat ik er nog niet klaar voor was.”
Terug naar het Beltaneritueel. “Eerst riep ik dus Pan aan. Hij kwam binnen, ging op mijn bed zitten en gaf een knikje als teken dat ik verder kon gaan met het ritueel. Dus riep ik Ishtar aan. Zij komt altijd door mijn raam, soms geeft ze me een zoen, soms gaat ze direct zitten. Ze zit altijd op mijn tv, tegenover Pan.”
“Ook dit is een basishandeling. Hierna komt het vervolgritueel, meestal een spreuk, een handeling en een gedeelte dat je zelf kunt invullen. Ik had voor Beltane geen spreuken geschreven, omdat ik me op dit moment gelukkig voel. Magie gebruik je alleen als je ze nodig hebt.” Beltane is het feest van de vruchtbaarheid, waarin de Godin en God op elkaar verliefd worden. De volgende spreuk hoort hierbij:
O Mother Goddess,
Queen of the night and of the Earth;
O Father God,
King of the day and of the forest,
I celebrate Your union as nature rejoices
in a riotous blaze of colour and life.
Accept my gift,
Mother Goddess and Father God,
in honour of Your union.
Hierna hing Camoth de armband in de kruidenplant en sprak de volgende woorden:
From Your mating shall spring forth life anew;
a profusion of living creatures shall
cover the lands,
and the winds will blow pure and sweet.
O Ancient Ones,
I celebrate with You!
“Dan is het ritueel klaar en komt een gedeelte dat ik zelf heb bedacht. Ik ga dan tussen de God en de Godin in zitten en praat over dingen die me dwars zitten, vragen die ik heb. Met Beltane vroeg ik ze of ze van alle mensen houden. De God antwoordde: ‘Ja, maar heksen zijn toch iets specialer, omdat ze zorgzamer zijn voor elkaar en de natuur’. Toen kwam hij naar me toe en knuffelde me. Dat was echt super bijzonder. Ik voelde me plotseling enorm blij en ik kreeg een gigantische energiekick. Toen ging het nog even over andere persoonlijke dingen en op een gegeven moment zeiden ze dat ik de cirkel mocht sluiten.”
“Toen ging ik weer staan met mijn staf omhoog bij alle windrichtingen en sprak spreuken uit. Ik bedankte de God en Godin voor hun komst. Zij zeiden dat ze trots op me waren. Toen gingen ze weg en ging ik weer met mijn athame op buikhoogte lopen, alleen dan deosil: tegen de klok in.” “Dan zuig je alle energie weer terug. Na het ritueel schrijf ik altijd mijn ervaringen op in het Book of Shadows en teken ik met henna een pentakel op mijn hand. Klaar! Dat klinkt allemaal niet zo vreemd, toch?”
Zelfs een christen, bekend met het occulte, kan het niet ontkennen: op Camoths religie is niets aan te merken. Dat geldt tegenwoordig voor het grootste deel van de beoefenaars van wicca. Vlak na de Tweede Wereldoorlog, nadat in 1951 hekserij in Engeland geen strafbaar feit meer was, schreef geestelijk vader Gerald Gardner (1884-1964) een aantal boeken over zijn religie. De Engelsman was in de jaren ’30 in contact gekomen met occulte (dat is: verborgen, geheime) godsdiensten en had daaruit zijn eigen religie gedestilleerd.
Door de reactie van de media op zijn boeken was Gardner gedwongen de moderne hekserij te verdedigen en uit te leggen. Veel informatie over de religie was verloren gegaan doordat hekserij zo lang verboden was geweest. Dus moest Gardner aan de hand van de nog overgebleven documenten de religie opnieuw vormgeven – een actie vergelijkbaar met die van Jezus en Mohammed, die ook een oude religie in een nieuwe vorm goten.
Sindsdien zijn er in wicca (zoals Gardner zijn religie noemde) veel stromingen ontstaan, allen gebaseerd op een persoon of ideologie die populair is geworden. Al vrij snel heeft Doreen Valiente het sadomasochisme en geselen aan de kaak gesteld, dat volgens Aleister Crowley, die Gardner hielp met het uitwerken van wicca als religie, een speciale trance zou veroorzaken. Dergelijke grove elementen zouden niet in de vredige, positieve wiccatraditie passen – en uiteindelijk verdwenen ze ook. Hierna vertakte de religie snel: de Dianics, feministische heksen die alleen de Godin aanbaden en de Alexandrians die hun leider Alex Sanders volgen zijn slechts twee voorbeelden. Camoth is een liefhebber van heks en schrijver Scott Cunningham en noemt zich derhalve een Cunninghamiaanse heks.
Ondanks deze verscheidenheid is in alle moderne hekserij de invloed van het pionierswerk van Gardner onmisbaar en zijn veel door hem in de religie ingevoerde elementen nog steeds herkenbaar. De dertien regels en de wet van de drie, het gebruik van de athame, de hiërarchie van een coven (een besloten groep samenwerkende heksen) die geleid wordt door een hogepriesteres en maximaal dertien leden kent, allemaal zijn het Gardneriaanse gebruiken.
Hoewel wicca zo verdeeld is dat de inhoud amper te omschrijven is, is er wel zeker sprake van een grens tussen wat wel en wat niet wicca genoemd kan worden. Veel christenen verwarren wicca bijvoorbeeld met traditionele hekserij (die erfelijk is), een veel vrijere heidense godsdienst die veel minder regels heeft en ook een minder sterke hiërarchie kent, en dus geen wicca is.
Wicca is onder Gardner begonnen met het herstellen van oude tradities en feestdagen. De moderne hekserij kent vier feestdagen van Keltische oorsprong, twee van Germaanse oorsprong en een Angelsaksische en Welshe feestdag. Veel van die feestdagen zijn tussen de 4e en de 6e eeuw door het opkomende christendom opgenomen, om zo de heidense religies in de Keltische en Germaanse gebieden te bestrijden. Yule werd kerstmis, Samhain werd Halloween, Ostara werd Pasen (het Engelse woord “Easter” laat die afkomst goed zien) en Midzomer werd de heiligendag van Johannes de Doper. Paradoxaal genoeg weten de meeste christenen helemaal niks van deze vermenging van hun eigen religie, met het heidendom dat zij als duivels en occult beschouwen.
Confronteer je een christen met magie, pentakels, tarot, de gehoornde god Pan of de vollemaanfeesten, dan is de reactie eenduidig: het betreft hier een occulte godsdienst. Heksen praten misschien met een God en Godin, maar dit is gewoon Satan in vermomming. Dat alles van wicca zo positief is, dat zegt niks: Satan immers kan zich ook voordoen als een Engel des Lichts.
Ook de bezwaren van de andere kant zijn overduidelijk: het christendom is geen liefdevolle religie omdat de bijbel vol staat met wreedheden en iedereen die geen christen is, naar de hel zou gaan. Christenen proberen altijd mensen te bekeren en zijn er veel te zeker van dat hun religie de enige ware is. Het allerbelangrijkst is nog, dat christenen uit religieuze overwegingen eeuwenlang heksen of vermeende heksen hebben vervolgd.
Toch zijn beide beelden overdreven. Hoewel wicca als religie vanuit christelijk perspectief gezien fout is omdat christenen nu eenmaal geloven in één God en wel die van de bijbel, kan geen enkele christen die Camoth leert kennen volhouden dat zij bewust met het kwaad bezig is. Camoth streeft er net zoals de meeste christenen naar, om goede dingen te doen. Positief ingestelde christenen verwijten haar niks, maar denken stilletjes dat zij die goede dingen doet, geleid door Gods Geest. Meer orthodoxe christenen zullen haar altijd blijven bekritiseren of zelfs bestrijden.
Anderzijds moest ook Camoth na een paar weken discussie op Ebate erkennen dat haar beeld te eenzijdig was, dat het christelijk geloof niet de bekrompen, exclusieve en opdringerige religie is die veel Nederlanders denken dat het is. Na meer dan een millennium christelijke dominantie is ons land toe aan vrijheid. Trieste realiteit is dat het veel te uitgesproken christendom daar slecht in past. Wicca echter is voor onze maatschappij gemaakt.